Jakie gatunki stali wyróżniamy?

Materiałem jakiego rodzaju jest stal? To surowiec uniwersalny, stosowany w przemyśle, budownictwie, motoryzacji i szeregu innych branż. Mówiąc o stali mamy na myśli po prostu metal, najczęściej konstrukcyjny. Nie każdy zdaje sobie jednak sprawę, że specjaliści rozróżniają ponad 3500 jej gatunków o zróżnicowanej budowie chemicznej i fizycznej. Przyjrzyjmy się tym najczęściej wykorzystywanym, z którymi większość z nas miała styczność przynajmniej raz w życiu!

Czym tak naprawdę jest stal?

Stal jest stopem żelaza i węgla, niekiedy z dodatkiem pierwiastka, takiego jak chrom, nikiel, miedź czy tytan. O twardości stali decyduje zawartość węgla, który jednak, jako element kruchy, nie powinien według zaleceń przekraczać około 2% całego stopu. Do jego uzyskania konieczne jest zastosowanie obróbki plastycznej poprzez walcowanie, ciągnienie lub kucie. Możliwe jest również wykorzystanie metody termicznej – na przykład do hartowania stali.

Popyt na stal jest w dzisiejszych czasach ogromny, stąd produkcją tego stopu zajmuje się większość krajów świata, w tym także Polska, chociaż liderem rynku jest obecnie Azja. Nie trudno się temu dziwić: ciągły rozwój gospodarczy, rozbudowa miast i przemysłu, także zbrojeniowego, mają niebagatelne znaczenie i wymagają coraz to większych dostaw stali różnych gatunków. Sama stal służy do produkcji elementów budowlanych, jak blachy czy pręty, ale jest też używana w medycynie czy w gospodarstwach domowych, gdzie korzysta się z naczyń i wyposażenia ze stali nierdzewnej.

Sposoby klasyfikacji gatunków stali

Wspomniane ponad 3500 gatunków stali rozróżnia się na podstawie składu stopu, a co za tym idzie właściwości mechanicznych danej odmiany. Od ilości węgla, a także przeprowadzonego procesu hartownia zależeć będzie twardość metalu, a zawartość innych pierwiastków będzie wpływać na takie cechy, jak spawalność czy ciągliwość. I jest to już pierwszy model klasyfikacji stali – ze względu na skład. W zależności od niego wyróżniamy stal węglową (z niskim, średnim i wysokim udziałem) oraz stopową, w której znajdują się dodatki.

Nasz rozmówca, specjalista firmy Bego Stal w Pile, podaje także klasyfikację innego rodzaju: W przemyśle stal najłatwiej klasyfikuje gatunkowo ze względu na jej zastosowanie. Tym sposobem wyróżnia się stal konstrukcyjną, narzędziową czy specjalną. W tej ostatniej kategorii uplasowała się stal nierdzewna, chirurgiczna czy żaroodporna. Jeśli analizujemy stop pod kątem czystości, stal możemy klasyfikować na zwykłą, wyższej lub najwyższej jakości.

Jak oznaczane są gatunki stali?

Gatunki stali oznacza się symbolami, to jest literami i cyframi, które określają, do jakiej klasyfikacji można zaliczyć dany stop. Litery określają zastosowanie: S to inaczej stal konstrukcyjna, a R – na szyny. Cyframi koduje się granice plastyczności, wynik podając w formie trzycyfrowej. Obowiązują także symbole dodatkowe w dwóch rodzajach. Pierwszy informuje o rodzaju obróbki i przyjmuje formę samych liter, drugi łączy litery i cyfry, by określić stal drobnoziarnistą.

Stal to materiał powszechny, trwały i uniwersalny. Chociaż określenia gatunków i pełna klasyfikacja stanowią podstawę pracy konstruktorów czy technologów i spawaczy, warto mnie więcej orientować się, jak istotne jest prawidłowe rozróżnianie stopów, które mogą w przyszłości posłużyć na przykład do postawienia budynku, w którym będziemy mieszkać lub pracować!