Krótka historia ceramiki

Ceramika towarzyszy ludziom już od prehistorii. Jej produkcja polega na ulepieniu z gliny naczynia lub innego przedmiotu, które następnie muszą zostać wypalone. Wyroby ceramiczne to tradycyjna sztuka użytkowa — mogą służyć np. jako zastawa stołowa, ale dodatkowo są pięknym wytworem kultury materialnej różnych regionów świata. Ze względu na swoją trwałość jest chętnie używana do dzisiaj. Skąd pochodzi to rzemiosło i jak się rozwijało w ciągu wieków?

Początki ceramiki

Wyroby ceramiczne swoją historię rozpoczęły w epoce kamienia łupanego. Już ludzie paleolitu potrafili posługiwać się naczyniami otoczakowymi oraz potrafili wykorzystywać ogień. Lepienie przedmiotów z gliny to jedna z najstarszych form rzemiosła. Słowo „ceramika” pochodzi o greckiego słowa „keramos” oznaczającego po prostu glinę, ziemię.

Bardzo gwałtowny przełom w tym rzemiośle datuje się na ok. 6500 r. p.n.e. Rozwój ceramiki nazywany został neolitem ceramicznym.  Początkowo naczynia i figurki ceramiczne były wytwarzane ręcznie, a następnie suszone na słońcu, co sprawiało, że była bardzo krucha i łatwo się łamała. Ceramika była wykorzystywana do obrzędów np. pogrzebów, ale także jako przedmioty użytkowe lub dekoracyjne.

Ceramika artystyczna

W Mezopotamii, Syrii i Turcji powstawały pierwsze wyroby stworzone na kole garncarskim. Były one produkowane w domach, które można uznać za prototypy warsztatów garncarskich. Z czasem zaczęła rozwijać się ceramika artystyczna. Zdobienia były wykonywane za pomocą narzędzi z miedzi i  glinianych pieczęci. Rozwój ten wpłynął także na jakość wykonywanych naczyń.

Z kolei na terenach adriatyckich powstała ceramika zwana „cardium”, która polegała na odciskaniu muszli na naczyniu. Później ewoluowała w ceramikę „impresso”, czyli sztukę odciskania różnych przedmiotów np. liści, aby stworzyć unikatowe wzory.

Ceramika użytkowa

Sposób produkcji wyrobów ceramicznych, który znamy obecnie powstał w Mezopotamii ok. 5000 r. p.n.e. To właśnie tam zaczęto wypalać gliniane naczynia i figurki. To spowodowało, że naczynia stały się trwalsze, co wpłynęło m.in. na rozwój rolnictwa. Dzięki możliwości magazynowania pożywania możliwe było również transportowanie zbiorów lub przechowywanie plonów. Gliniane naczynia nadal służyły do obrzędów religijnych — wypalone wazy stały się urnami. Rozwój ceramiki użytkowej przypada na czasy średniowiecza, kiedy zaczęto szeroko wykorzystywać kamionkę, chociaż ta znana była już wcześniej, w starożytności.

Zdecydowanie najsłynniejszą ceramiką na świecie jest porcelana. Jest to rodzaj bardzo delikatnej i cienkiej ceramiki, która pochodzi z Chin. Została wynaleziona w VII wieku, a w Europie rozpowszechniła się w XVIII.

Wyroby ceramiczne w Polsce

Pierwsze przedmioty ceramiczne w Polsce datuje się na ok. 5 tys. lat p.n.e. Wyroby ceramiczne miały charakter dekoracyjny, ale także użytkowy. Musiały być trwałe i praktyczne. Kolebką ceramiki jest Dolny Śląsk — tam dzięki lokalnym złożom gliny, w XIV w. rozwijało się intensywnie garncarstwo. Do dzisiaj najbardziej znane wyroby ceramiczne pochodzą z tamtych terenów, a dokładniej z okolic Bolesławca.

„Raz w roku, w Bolesławcu organizowane jest Święto Ceramiki. Podczas trwania festynu można oglądać wystawy, koncerty, brać udział w warsztatach i różnych atrakcjach”. – mówi ekspert z Manufaktury ceramiki w Bolesławcu.

Charakterystyczne dla ceramiki  z Bolesławca są stempelkowe wzory (kółka, rybie łuski, pawie oczka i trójkąty) oraz biało-granatowe barwy. Są to ręcznie tworzone naczynia. Wyroby te znane są nie tylko w Polsce, ale również za granicą, ponieważ duża część lokalnej produkcji trafia na eksport.